زانبولوس(زمزیران) - zanblos(zmziran)

سنگ نبشته ،یا سنگ نگاره ی برده مافوره لیک بن (پیرانشهر)

سنگ نگاره یا هنر صخره ای چیست؟
سنگ نگاره ها یا هنرهای صخره ای، کهن ترین آثار تاریخی و هنری بجای مانده از بشر هستند. به تعبیری بستر به وجود آمدن حروف رمزی، خط، تبادل پیام، زبان، تاریخ، اسطوره ها، هنر و فرهنگ از سنگ نگاره هاست و آنها از بهترین ابزارهای رمزگشایی ما قبل تاریخ هستند. تعداد آنها فقط در یک منطقه محدود در ایران به بیش از 21 هزار مورد می رسد که عمر بعضی از آنها به چهل هزار سال می رسد و بشر تا کنون موفق به کشف هیچ پدیده تاریخی و هنری بدین قدمت نشده است.
به زبان ساده؛ به هر تصویر و نگارشی بر روی سنگ، سنگ نگاره یا هنر صخره ای می گویند. اگر این نوشته ها یا نقاشی ها، بر روی سنگ با رنگ یا امثال آن باشد به آنها Pictographs و اگر نقوش یا نوشته ها از طریق کنده کاری ها (حک یا حجاری مثبت یا منفی*) بر روی سنگ ها انجام شده باشد به آنها Petroglyphs. petrographs می گویند. اغلب در درون غارهای قدیمی از نقاشی یا نوشته های با رنگ استفاده شده (Pictographs) که عموماً عمر آنها در برابر عوامل طبیعی بسیار کوتاه است و علت ماندگاری آنها از هزاران سال قبل تا کنون در دسترس نبودن و محفوظ بودن آنها در برابر عوامل طبیعی بوده است. اما سنگ نگاره های کنده کاری شده (Petroglyphs) علاوه بر اینکه در غارها کشف شده اند، در محوطه های باز و بیرون غارها نیز وجود دارند. قسمت اعظم سنگ نگاره های محیط های باز در برابر عوامل طبیعی مثل سرما، گرما، باد، باران و یخ زدگی از بین رفته اند و می روند. از طرف دیگر متاسفانه به علت عدم آگاهی مردم نیز تعداد بسیار زیادی از آنها تخریب و نابود شده است.
سال یابی سنگ نگاره های ایران از دیدگاه صاحب نظران متفاوت است. به نظر تعدادی از آنان قدمت بعضی از سنگ نگاره های ایران به پنج تا چهل هزارسال هم می‌رسد، این سال یابی ها اکثراً از طریق کارکردهای مقایسه ای بوده واز رویکردهای علمی نوین (ریزفرسایش و رادیوکربن) کمتر بهره گیری شده است.
نقوشی که بر دیواره سنگی کوه ها و دره ها دیده می شود؛ برای زیست شناسان، تاریخ دانان، جامعه شناسان، مردم شناسان، باستان شناسان، نماد شناسان، دوستداران اسطوره ها، تاریخ فرهنگ، تاریخ زبان و هنرهای تاریخی و تزیینی، بسیار جالب و دیدنی می تواند باشد؛ این که چرا تقربیاً 90 درصد نقوش سنگ نگاره های ایران بز کوهی است. قسمت اصلی آن به اسطوره ها، فرهنگ، دین و اعتقادات مردم باستان ایران زمین مربوط می شود.
این محوطه ها با نقوشی که ذکر شد، واقعاً موزه های سنگی هنرهای صخره ای هستند که هر بیننده با ذوقی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند. به راستی چگونه در زمانی که افراد سواد خواندن و نوشتن نداشته اند، چنین با دقت و ظرافت هنر آفریده اند.
نیاکان ما باورها، ایده ها و تقدس های خود را در زیستگاه ها و بعضاً روی ظروف و لوازم زندگی خود (سفال ها، سنگ نگاره ها، سنجاق های سینه) تصویر و حک می کرده اند. این نقوش و تصاویر بیان کننده پیام های گوناگونی هستند که انسان های حکاک و نقاش هنرمندانه، ایده پردازی کرده اند به شکلی که امروز آن نقوش و تصاویر با صاحب نظران و اهل فن خود سخن می گویند و صاحب نظران در کنار آنها احساس لذت می کنند.
سنگ نگاره ها(Petroglyph) دسته ای از آثار باستان شناسی است که در مجموعه بزرگتری به نام هنر صخره ای می گنجد، شامل هر اثری از انسان که روی سنگ طبیعی پیاده شده باشد از نقاشی های پیش از تاریخ بر دیوار غارها گرفته تا سنگ نگاره ها که آثاری کنده شده روی سنگ ها و صخره های رها در طبیعتند. باستان شناسان آغاز سنت سنگ نگاره ها را با پایان دوران پارینه سنگی و کوچ انسان از غارها به دشت ها و شروع نو سنگی همراه می دانند.به این ترتیب قدمت آنها را حداکثر 12هزار سال می دانند و اوج ظهور این آثار بسته به سرزمین های مختلف بین10 تا 5 هزار سال پیش تخمین زده می شود.
در کوه های کردستان ،نقاشیهای بسیار ارزشمند و تاریخی از دوران باستان ، به شیوه کنده کاری بر روی صخره هاو دیوار غارها بر جای مانده است و تحقیقات شخصی نشان می دهد که این آثار مربوط به دورانهای مختلف ، و در سالهای مابین 3هزار تا 10هزار سال پیش ، به وسیله ساکنان کردستان ترسیم شده اند . در ایران تقریباً از سال ( 1348ه .ش)به بعد ،شناسایی و بر رسی بر روی هنر صخره ایی مناطق مختلف شروع شده است .
قدمت و تنوع سنگ نگاره ها در ایران متنوع و بسیار زیاد است. هرجا که زیستگاهی بوده بی تردید آثاری از حیات پر احساس و هنرمندانه آنها قابل کشف و رویت است. سفال های برجا مانده، نقوش سنگ نگاره ها؛ این نشانه ها خود نمادی از سیر زندگی و احساسات قوی آن ملت نسبت به پدیده های فرهنگی بوده است. نکته جالب توجه اینکه، نیاکان ما با این نمادهای ساده که از خود به یادگار گذاشته اند؛ تا وقتی انسان حیات دارد سخن می گویند. این نشان از عظمت ملت ها دارد که زمان قادر به استهلاک آنها نیست. حاصل حیات و عظمت انسان ها آثار و بدایع آنهاست. که نیاکان ما به شایستگی از عهده آن برآمده اند. به راستی ما برای آیندگان چه اثری از خود به یادگار گذاشته ایم!؟
در حوزه شهرستان پیرانشهر تعداد 113 تپه تاریخی تو سط کارشناسان نمایندگی میراث فرهنگی این شهرستان شناسایی و به ثبت سازمان رسیده است که این امر حاکی از تاریخی بودن منطقه و شکل گیری و وجود تمدنهای نیرومند ودرخشان قبل از اسلام مانند تمدن ماننا، پارسوا، اورارتو، مادها، زاموا و تمدن اسلامی می باشد.  که کتیبه برده ماموره یکی از این آثار می باشد ، کتیبه برده مافوره  در منطقه لیک بن پیرانشهر واقع شده است ( روستای لیک بن )

برده مافوره (قالی یا قالیچه سنگی)

این کتیبه سنگی بنا به بررسیهای باستان شناسی انجام شده توسط تیم های میراث فرهنگی استان آذر بایجان غربی متعلق به هزاره اول قبل از میلاد می باشد.

در اطراف این کوه چندین تپه ی باستانی با تاریخ قبل از اسلام همچنین آثار یک دژ محکم کوهستانی شناسایی شده اند که حکایت از تاریخ کهن و پر فراز ونشیب این منطقه دارد. اما به هرحال آنچه مسلم است این است که هنوز با آثار  باستان و تاریخی این منطقه بصورت کارشناسانه و علمی برخورد نشده است و شاید اگر روزی این ناحیه را بروی میز جراحی کارشناسان و متخصصان تاریخ ببینیم، گره کور بسیاری از رازها و نهفته های تاریخ باستانی منطقه باز شده و به بسیاری از مجهولات تاریخی پاسخ داده شود.
موقعیت عمومی منطقه­ای که محل کتیبه برده مافوره در آن قرار گرفته در حقیقت پایان قسمت اصلی جلگه موزون متشکل از بخش اصلی سرچشمه رودخانه (ز?) یا زاب کوچک و نقطه آغاز بخش شمالی کوهستان(له‌ندی ش?خان) میباشد، جاده کوهستانی مهاباد گردکشانه – پیرانشهربعد از گذر از شیب تند و پیچ و خمهای خطرناک و روستاهای کانی باغ و حاجی غلده را طی کرده و درست در میانه این دو روستا با شیب نسبتا” کمتری به روستای لکبن می­رسد.
منظره ی پرهیبت در عین حال بسیار زیبای تنگه­ی (گلو) از فاصله ی یک کیلومتری روستا بخوبی هویداست. معبر بسیار تنگ و باریک است و آب زلال آن که به صورت دائمی در جریان است، شکوه دلفریبی به منطقه می دهد، در بخش جنوبی تنگه و در کمرکش کوه در ارتفاع 5/3 متری محل کتیبه ای به ابعاد یک متر در دو متر کنده شده که عدم وجود هر گونه نوشته ای بر آن حاکی از دو وضعیت است، اول این که آنقدر فرسایش یافته که خطوط به کلی از بین رفته و دوم اینکه قبل از نوشتن آنچه هدف بوده حادثه ای چون، مرگ فرمانروا یا شکست وی در جنگ و نظایر آن موجب گردیده که حکاکی صورت نگیرد، گرچه فرم کند کاری سنگی آن تا اندازه ای شبیه کتیبه های دوران ساسانی است، اما با مراجعه به تاریخ اجتماعی منطقه، بعید می نماید که کتیبه در چنین دورانی کنده شده باشد،   با توجه به وجود نیروهای متعدد نیرومند، مانا و پارسوآ در آغاز هزاره ی اول قبل از میلاد و چگونگی (اوآلکی)، آخرین فرمانروای مانایی به احتمال بسیار زیاد، کتیبه مذکور یادگار شخصیت نامبرده است و اگر هم از وی نباشد احتمالا” مربوط به یکی از فرمانروایان مانایی در نخستین سده های هزاره ی اول قبل از میلاد است، چون به  طور قطع و یقین یکی از  دروازه­های طبیعی و صعب العبور دژ مرکزی( قلاتی شای) همین معبر تنگ و باریک  گلو بوده ، پس محل کتیبه ی ورودی نیز نمی تواند،بی ارتباط با دژ فوق الذکرباشد، شاید اگر حتی یک کلمه یا یک حرف از کلمات یا حروف باقی بود، حداقل امکان داشت زمان دقیق آن را مشخص نمود، اما متاسفانه هیچگونه، آثاری از خطوط بر آن باقی نیست و خود نویسنده به دقت تمام و حتی در مواردی با درشت نمای موجود نقاط مختلف سطح کتیبه را بررسی نموده و بلاخره به این نتیجه رسیده که سطح موجود فاقد هرگونه کنده کاری اغوی است، البته،وجود خزه ها خود قدمت و دیرینگی وضع موجود را ثابت می کند، به هر صورت کتیبه ی برده مافوره و محل قلاتگاه آن، تاریخی به درازای نخستین تمدنهای مکتوب منطقه دارد.
کلمه­ ی برده مافوره در زبان رایج کردی ترکیبی از دو واژه ی(برد) به معنای سنگ و (مافوره) به معنای قالی و قالیچه است، با ابعاد مشخص و تعین شده چون نامگذاری آن براساس این کتیبه با ابعاد مشخص و مستطیل شکل بوده، بنابراین وجه تسمیه­ ی مناسبی می­تواند باشد، امید است در آینده پرده از رازهای تاریخ تاریک اینگونه اماکن برداشته شده و چراغی روشن، فرا راه تمدن منطقه باشد.

به کوشش : محمد فاضل شوکتی

منابع و مآخذ:
آرشیو وبلاگ زمزیران
مجله سرزمین من شماره 69 اسفند ماه 1389
کتاب «موزه هایی در باد»  مرتضی فرهادی - استاد جامعه شناس
وبلاگ کانون کوه نوردان مهاباد
مقاله تحقیقی جمال لحافیان
محمود پدرام : مجموعه آثار تاریخی - پدیدآورنده: محمود پدرام، مهرداد رامیدی نیا، اسماعیل عبدالله زاده، سیروان محمدی قصریان، رحمت نادری، شهرناز اعتمادی (ویراستار)، یوسف حسن زاده (به اهتمام)، هلن تایلور (ویراستار)

 

سالهای سال است نیاکان ما در این سرزمین زندگی کرده اند ، سلسله حوادث و اتفاقاتی در محیط پیرامون آنها پیش آمده که باعث بوجود آمدن فرهنگ و عادات و رسومی و اعتقاداتی شده  که بعضی بر ما پوشیده است و بعضی از آن حوادث بوسیله تاریخ نویسان برای نسلهای بعدی  منتقل شده است همین ثبت شده های تاریخی  برای ما شناسنامه و شناسه ای شده است  و احتمالا اکثر ما از چگونگی آنها بی خبر هستیم  یا با بی توجهی از کنار آنها رد شده باشیم غور و بررسی در آنها ضمن لذت خاصی که نصیب ما می گرداند با عث اطلاع از پیشینه چند هزار ساله این دیار می گردد.
نمی توان ادعا کرد که در خصوص بسیاری از مسائل و موضوعات گذشته می توان دقیق اظهار نظر کرد ولیکن هر کس به نسبت و فرا خور اطلاعات در دست گمانه زنی هائی در خصو مطالب می نماید که که خواندن آنها شیرین و آموزنده است.
گرد شیطان ،گرد رحمت ،اسامی دو روستا در حدودا 15 کیلومتر ی پیرانشهر برسر جاده پیرانشهر به سردشت واقع شده اند گرد رحمت در قسمت فوقانی جاده سردشت و گرد شیطان در قسمت تحتانی جاده واقع شده است . جمعیت روستای گرد رحمت بیشتر ازجمعیت  روستای کرد شیطان است. اهالی هر دو روستای گرد رحمت و گرد شیطان  از عشایر منگور می باشند .
تسمیه این دو روستا که روبروی همدیگر قرار گرفته اند بنام گرد رحمت و گرد شیطان برای خیلی از رهگذرانی که از این منطقه می گذرند و یا گذرشان به این منطقه می گذر جای سوال است و شخص را به کنجکاوی وا می دارد ، البته که تسمیه اسامی کوهها و دشت ها و آبادی ها   ریشه در حوادث و مسائل گذشته دارد، که بسیاری از این وقایع  بر مردمان کنونی پوشیده مانده است ، قسمتی از اتفاقات و حوادث سینه به سینه به ما منتقل شده است ولیکن با توجه به فقر و دور بودن این مناطق از مراکز قدرت قلیل افرادی از این مناطق و حوادث و موضوعات حادث شده در این منطقه سخن رانده  و مسائل را مکتوب نموده اند .در این مورد منابع مدون و چاپ شدهای  در دست نیست تا به عنوان مرجع به آنها مراجعه شود ، چه بسا افراد، بزرگی که در این مناطق زیسته و خدمات ارزنده ای به مردم ارائه نموده و پس از مرگ نامی و نشانی از آنها باقی نماده است .
در کتاب سواد العراق تالیف ابو عبدالله محمد واقدی که به دنبال فتوحات شام نوشته شده است در باره فتوحات مسلمین در کردستان و آذر بایجان است چنین آمده : حضرت عمر بن خطاب  در سال 25 هجری قمری در نامه ای که به ابو عبید ه جراح امیر شام می نویسد خالد ابن ولید و قعقاع ابن عمرو را مامور فتح  کردستان و آذر بایجان می کنند.
سپاهیان خالد ابن ولید و قعقاع ابن عمرو در این ماموریت 6 هزار نفر بودند فرمانده سپاه اسلام (خالد فضل ابن عباس،زبیر بن عوام،مقداد بن اسود،عبدالله بن عمد،عبدالرحمن ابن ابی بکر،عبدالله ابن ابی ایوب،ابود دجانه و ضرار ابن ازرور ) بودند.
وجه تسمیه : در همان اوان که مسلمانان عربستان جهت عرضه اسلام به بلاد ایران   ایران آمدند  با مقاومت اهالی مناطق کرد نشین روبرو شدند منطقه روبرو شدند . و یکی از این مقاومتها در روستای گر شیطان بو ده ساکنان  آبادی گرد رحمت اسلام را پذیرفته لکن ساکنان گرد شیطان  تسلیم نمی شوند و مقاومت می کنند و در این در گیری تعدای از مردم منطقه و اصحابه کشته می شوند . و به همین دلین به روستا فوقانی گرد رحمت و به روستای تحتانی گرد شیطان تسمیه داده اند . و دلیلی که این  نظریه را تائید می کند وجود اصحابه باره بید  روبروی روستای گرد شیطان است ،هم اکنون مقبر اصحابه باره بید زیارتگاه و تفریحگام مردم منطقه می باشد
مرکز درگیری در منطقه اصحابه باره بید بوده است مسلمانان در آن طرف رود  در جوار   تپه ای  که نام گرد ممند ( بنا به اظهارات اهالی اشیای باستای عدیده ای  رب روی تپه گرد ممند یافت شده است)نام دارد (مابین گرد شیطان) مستقر بوده اند و اهالی گرد شیطان مقاومت زیادی کرد ه که باعت به شهادت رسیدن تعدای اصحابه از جمله باره بید و تعدای سکنه شده اند . به همین دلیل روستا  آن ور رودخانه که روی تپه  بنا شده است را گرد شیطان(تپه شیطان) و اهالی تپه فوقانی را که بدون جنگ اسلام آوره اند یا حداقل با مسلمانان به ستیز نپرداخته اند را گرد رحمت (تپه رحمت) نامگذاری نموده اند و این نشان از قدمت بیش از 1400 سال این دو آبادی دارد
 گمانه زنی دوم گردی شیطان یا تپه دیوانگان است

 

دانستنیهای لازم در مورد پیرانشهر

به کوشش : محمد فاضل شوکتی

اطلاعات عمومی در مورد مردم ، فرهنگ ، مناطق دیدنی پیرانشهر

مناطق دیدنی پیرانشهر:
روستای خرنج "صخره های افسانه ای"
تفرجگاه پردانان « واقع در جاده سردشت - پیرانشهر»
آبشار خر پاپ
سلسله جبال قندیل
تفرجگاه روستای آبخوارده
رود خانه بادین آباد
سد بادین آباد
تمرچیان
اصحابه بار بیه
دایه شیخی
قلات شاه
کوه سپی سنگ
دوله نیا
کانی زرد
زویان
قندیل (قه ند یل)
سپی سنگ
سپی ریز
رودخانه قلات (چومی قه لا تی)
دولی گراوان
دلاوان
دایه شیخی
سید آباد (سیدئاوی)
شیخ ره ش
اصحابه سفید
چهل شهید
دولی توان
گزگسک منگور
کانی خدا
خرپاپ
پتک
گه لی حاجی ابراهیم
دوله ره ش
سی چومان
کانی خودا

 

مشاهیر پیرانشهر:

ماموستا ملا محمد بوداقی
ملا محمد عزیزی
محمود مزنی
عبدالله توتن
مام قادر گرگول
ملا رسول فتحی راد
محی الدین گوی رش
ملاسلیمان روحانی
کمال روحانی
فتاح خلاص (حکمت آرا)
ملا دو نه خور
 

فعالان حوزه فولکلور و ادبیات پیرانشهر:

سلیمان دلسوز، فعال در حوزه  شعر و داستان
خالد اویندار ،فعال در حوزه شعر و ترجمه به زبان کردی
محی الدین برشان فعال در حوزه فولکلور ،شعر و تحقیق
اسماعیل سید شکری فعال در حوزه فولکلور ،شعر و نثر
خضر محمدی ،فعال در حوزه فولکلور و شعر
سعید عبدی،فعال در حوزه فولکلور و تحقیق
کمال حسو،فعال در حوزه فولکلور و نقد ادبیُ
خالد فاتحی، فعال در حوزه شعر
حسن دانشفر، فعال در حوزه فولکلور
ماموستا محمد زودی، فعال در حوزه فولکلور ،شعر و تحقیق
ماموستا عبدالرحمن غزلی،فعال در حوزه شعر
ماموستاعمر کاموسی،فعال در حوزه شعر دینی و ترجمه
ماموستا علی رحیمی،فعال در حوزه ترجمه و تالیف کتب دینی
ماموستا امیر خالدی،فعال در حوزه شعر
ماموستا شفیع روحانی،فعال در حوزه فولکلور و شعر
عبید سرخابی،فعال در حوزه فولکلور و ترجمه به زبان کردی
قرنی احمد آقایی،فعال در حوزه فولکلور و شعر
محمد رسولی،فعال در حوزه فولکلور و شعر
عمر علیزاده،فعال در حوزه فولکلور و شعر
مراد باپیر پور،فعال در حوزه فولکلور و شعر
شلیر خاکی،فعال در حوزه داستان
فاطمه مام عبدالله،فعال در حوزه داستان
نشتیمان حسینی،فعال در حوزه داستان
فرشته حقیقی،فعال در حوزه داستان
کاوه کریمی : نویسنده در حوزه رمان (روستای ما)
ابراهیم آکشی : فعال ادبی و اجتماعی
محمد رضیان : فعال در حوزه سینما (کارگردان)

 
خوانندگان یا چاک بیژانی پیرانشهری:

عبدالله کویستان
طاهر رحمان پور
جلال شریت
عزیز شغلان
عبدالله ساسانی
احمد رسولی
انور شیخانی
یاسین احمدی
رحیم شالی
قانع خوشناو
سلیمان لاجانی
اسماعیل زردی
ابراهیم سردشتی
ناصح بزرکار
قادر مرآلی

 
مقامام خواناندینی پیرانشهر:

عزیز خنک جان
ابراهیم فیض الهی
رحیم برشان گوی رهش)
صوفی عثمان شین آباد(یوسفی)
طه رسولیان پور


ریش سفیدان پیرانشهر و حومه:

حاج شفیع کریمی
عبدالله آشنا ور

 

افرادی که در منطقه اشتهار دارند :

سیده اقلیمه  پور اقلیم
خاله مینه ی جلدیان
آزیزه (مامای محلی)
سلیمان کاکه رش
محمد علی عه جه م
کاک محمودی زرگتن
کاحه مه دی شاعیر
کا حه مه دی سرروکانی (کاپیتان)
سید عزیز باوله
مراد شیریژ
کامامندی  شختان
پوره بس (سردشت ،مامکاوه)

 

بیت خوانان فولکلوریک پیرانشهر:

حه مه دی ئاغای (حمد آغا)
وستا ابراهیم کهنه خانه
ابوبکر آذر رو
علی بهجت
مسته فا  حه ولای گولاوی
رسول ازدی(مه مو)
عبدالله مولودی
محمد فقه عبدالله
محمد شوان
عبدالله ابراهیم استی
علی باله
حسن شوانه
فتاح سبزواری

 هنر مندان (نوازندگان آلات موسیقی ) پیرانشهر:

آواره مدرسی  :نوازنده ارگ
یوسف احمدی : نوازنده ویولون
زاهد تکامل : نوازنده ارگ
ابراهیم لاجانی : نوازنده باغلمه
رحمان محمودی : نوازنده ویولون
نا صر بهزادی : نوازنده ویولون
قربان محی الدینی : نوازنده ویولون
عثمان احمدی : نوازنده فلوت
فتاح مهر ورز : نوازنده گیتار
آواره لیلان : نوازنده باغلمه  - شمشال
موسی سیار : نوازنده دف

 
هنرمندان خطاط و نقاش:
..........  هدایتی (آینه کار)

 

هنر مندان شیرین سخن پیرانشهری:

عبدالله زبره
عبدالله توتون
مام قادر گرگول
مام قیماز(قیماس)
رسول نادری
فتاح سبزواری

 
شاعران نو پرداز :

قرنی احمد آقایی
حامد امین عشایری
خالد اویندار
عبید سرخابی
امیر خالدی

 
عالمان دینی :

ماموستا محمد بداقی
ماموستا عبدالله شامخی
ماموستا احمد پور عثمان (اسک بغدادی)
ماموستا حسن مدرسی مطلق
ماموستا محمد حسن واژی
ماموستا محمد صالح مدرسی
شیخ یوسف  برهانی
مرحوم فدائی لاهیجانی
مرحوم حاج ملا عبدالله پسوه ای
ماموستا سید محمد واژی
ماموستا محمد عزیزی
ماموستا عبدالله صدیقی
حاج ملا ابراهیم هدایت(هه و رامی)
ماموستا یوسف فتاحی
ماموستا عبدالله عمری
ماموستا محمود سلیمانی(بادیناا وه ای)
ماموستا علی ازملی
ماموستا احمد سلیمی (مشهور به ملا دو نه خور
ماموستا عثمان آبام (منگوری)
ماموستا رسول مقدوری
ماموستا سید کمال پیر خضری کرد
ماموستا عبدالله شیخ شرفی
ماموستا عبدالرحمن فاتحی(آشفته)
ماموستا سید محمد نورالدین واژی
استاد کمال الدین مدرسی
ماموستا عبدالله سرخابی
ماموستا سلیمان روحانی
ماموستا عبدالرحمان کرامت (غزلی)
ماموستا  عبدالله شامخی

غذاهای محلی:
دورون
دو کشک
سه نگه سیر
پیره زال(شورباو پنیر)
که شکه ک
براسولغان
شلکینه
به ربه سیل
له په برینج
قه بولی
مزراویلکه "هیلکه به ترش" (پیاز +روغن+تخم مرغ)
ترخینه
برویش
ساور
سه ر به زیره(ماش+روغن+ ...
جوجکاو"پیره زال"
نانه ره قه (نا+نعنا+روغن+
پنیری سور کراوه "پنیر سرخ کرده"
شیر برینج "شیر برنج"
دلمه
سه نگه سیر"سنگه سیر"
کاردو پلاو
پنیراو
کنگر ماست
گیا برژیوه
پلاو دوکلیو
شورباو پ
خرماو هیلکه
گارگ سورکراوه
قیصی و رون
گه نمه کوتاو
دورون
پلاو هه رشته
شورباو کارگ
کنگرو رون
شورباو باد سرمه
مترونجه
شورباو اسرلک
شورباو ترش با کدو
له په و برینج (دستخور لپه با برنج)
شورباو هلکه به کوراده ی
قاورمه
دوکلیو
هه لوا
یتیمچه
نیسکینه
ماشینه
شورباو کفته
ئه سپه ناغ
پیره زال
پشمک
گه نمه کوتاو
کلم به ترش
کاردو گه نمه کوتاو
برویش
بودراو
به ر به سیل
بورانی
پلو ساوار
ترخینه
سه نگه سیر
دوکلیو
سه روو پی
ئاشی که شکی
قوبوولی
گیلاخه
کارگ
کاله جو
که شکه ک
که له م   به ترش
که لانه
که نگه ر
شورباو
ماشین
میوانی
نیسکینه
هه رشته پلاو
هه لیماو
هیلکه و رونی دووشاو
هه لوا

بازیهای محلی:
جورابین (جولابینه)
گوی پروچکینه
هه لوکین
پشکیلان
کودرینه
هه مزه لی / حه مزل : بازیهای جسمی حرکتی
خوشاروکینه (قرا قرین)
هه لای به شه قان
می شین
شاو وه زیر
شه ره توپ
چاو به زکینه
دامه
نان نانینه
شه ره که و
شیر و خط
هیلکه شکینه
دال دالینه
د ه سره رفاندن  - بازی جسمی حرکتی
دایه مه مده به گورگی - بازیهای جسمی حرکتی
خه سته کین :بازیهای جسمی حرکتی
حلوای به شه قان:بازیهای جسمی حرکتی
میشین:بازیهای جسمی حرکتیئه سوتام ئه ی برژام:بازیهای جسمی حرکتی
شه ره گه ره ک :بازیهای جسمی حرکتی
جیگن ،قاب بازی :بازیهای جسمی حرکتی
باره خوی :بازیهای جسمی حرکتی

 

ریش سفیدان منطقه:
ملا رسول کرمندار
محمد رسول ملای
حاج سید رسول مصطفی پور(سرتیز و قلات)
سید عبدالله سرتیز(فوت)
بایزی الله ی(منطقه قلات)( فوت)
سید حسن هنگوی(فوت)
کاک مامندی بایز ئاغای هه نگوی(فوت)
کاک خدری میشه ده (زنده) ساکن میشه ده
حاجی عثمان ترکش(فوت)
رسول مزنی
مام قرنی بادین آباد
ملا محمود آذیش
ماموستا ملا نجم الدین آلواتانی

 
عالمان دینی:
ملا طه شا مخی

 
زیارتگاه های پیرانشهر :

1 - قبرستان چهل شهیدان: از شهدای صدر اسلام : واقع در مسیر پیرانشهر - نقده
2 - مراد رسول و مراد حاصل: واقع در روستای برکمران
3 - دولی گراوای : واقع در بخش بالای شهر پیرانشهر
4 - چاکی موسلمان : در مسیر روستای جران نرسیده به روستای متروکه خواجالی(خواجه علی)
5 - اصحا به ی با ره بی : در منطقه سد و روستای کانی سیب
6 - پیر داود : واقع در قسمت غربی روستا ی گزگسک و قلعه تراش
7 - چاکی ملا سیمان : واقع در روستای شهرستین
8 - دار با لو که : در روستا کهنه لا هیجان
9 - هفت شیخان ( حه و ت شیخان) : واقع در روستای سیلوه
10 - اصحا به جینگ جینگه : واقع در پسوه به طرف میدان
11 - چاکه چکوله : واقع در روستای سیلوه
12 - اصحابه زا وا کیو :
اصحابه شیخ ابو بکری نیزه

 

تپه های باستانی :

تپه جلدیان
تپه پسوه
تپه گردکسپیان
تپه گنه دار منگور
تپه گردی مر قدی لاوینی
تپه قلات موت آباد
تپه لیک بن
تپه گرد دار به روان
تپه گرد نعلین
تپه اندیزه
تپه گرد تالان (مابین کلیچ و جلدیان)
تپه گردی بوزان (قلاتگه ی بوزان) مابین کلیچ و قبه
تپه گردی مراد بیگی
تپه گردی اوغن
تپه گردی سیوه گده
تپه گردی مام عا ره بان (روبروی خالدار)
تپه گه لی ئا شی (قولی ئا سینگه ران) قلا ته رش
تپه جینگ جینگه (پسوه)
تپه گردی همزه لی (ریک آباد)

 
کوههای منطقه:

گردی مراد بیگی
جینگ جینگه(پسوه)
گردی هه مزه لی (ریک آباد)
سپی سنگ
قندیل
قلاتی شاه
برده زرد
مراد رسول و مراد حاصل
شازو قاز
سری سیپان (خج و سیامند) کیله سیپاان
بارزین
کانی خدا
چیغی ده ری
سپیلک
سپی ریز
گردی ره ش
سه ری سلطانی
تپه بابا گور گور (پسوه)
لندی شیخان
به ر ده قوچ
پشتی توانی
به ر ده زه رد(خرنج)
به ر ده جیقنه (توان)
کوه نقره (رادار)
هیلانه قه ل ( جلدیان)
کانی زرد
زاوا کیو
قه دی سلطانی
هوله مار
شانه سوو ران 1 (نامگذاری توسط روسها) توان
شانه سوور ان 2(نامگذاری توسط روسها) توان
شانه سوور ان 3(نامگذاری توسط روسها) توان
حاجی مه تک (پشت شکر آباد
حاجی ابراهیم
دروازه (پشت کنه کیچ و قلاتان)
گو ما وه کانی مه نته قه ی:
گومی خه له کان
سه ری گومی
سه ری چبغی د ه ری

گیاهان خوراکی و داروئی محلی:

کاردو
کوراده
کارگ
کنگر
لوشه
بیزا
مندوک
سیرموکه
جاتره
اندریشه
ریواس
اسپنگ
هرمزه(گل گاوزبان)
کوزه له
پنگ
گزگسک
قزوان
برگ مو
لوشه
تره کوهی (کوراده)
تره دشتی(سیرموکه)
پیچوکه
جه لیته
قازی یاغه (یاز یاغی)
توله که (نان پنیرک)
پی قه له (کیسه کشیش)
کوزه له شاه آبی)-(بلاغ اوتو)
مندی
بیزا (          ) خواص : تسویه کننده خون
هیرو (گل ختمی)
شاه  تره
هورمزه (گل گاو زبان)
جاتره کیویلکه (سوسنبر)
بنفشه کوهی
بنفشه فرنگی
میکوک / میموک (شیرین بیان)
درخت بنه : محصولات حاصله سقز،قزوان ،و ازبرگهای در خت  عرقیات تهیه می شود

 
تنقلات محلی:

دانوله
بریشکه
بودراو
قاوت
میوژه ره شه
سنجو
خوشاوی میوژان

 

نمایندگان مجلس شورای اسلامی:
مجلس اول :احمد علی پور
مجلس دوم :مصطفی قادری
مجلس سوم:قادر شریف زاده
مجلس چهارم :محمد کریمیان
مجلس پنجم :محمد کریمیان
مجلس ششم:حاصل داسه
مجلس هفتم:محمد علی پرتوی
مجلس هشتم :رسو ل خضری

 

روسای اداره ثبت احوال پیرانشهراز ابتدای انتزاع تا به امروز :

فروتن (ایلامی)
بهروز مشیر (نقده)
خاراباف (تبریز)
سید خدیر شاهین فر (هدایتی)
حسن امیر عشایری (1356 -1372 ) (دیپلم ........... خانواده شهید)
حسین کفاشی (1365-1363)
سلیم احمدی(سر پرست) (دیپلم  ........... )
حسن امیر عشایری(1367 -1372) (دیپلم ......... و خانواده شهید)
علی اکبر ابوالفتحی(28/06/1372 تا 28/07/1378) (دیپلم ..........)
فیروز ارجمند(1378 تا 1386) (دیپلم .......)
نقی عبدالرسولی (لیسانس علوم قضائی)
محمد فاضل شوکتی (سر پرست) (فوق لیسانس مدیریت)
علیرضا خضر لو (لیسانس ادبیات) برادر شهید
ناصر امانی راد (لیسانس علوم سیاسی)

 
فرمانداران پیرانشهر بعد از انقلاب اسلامی:

سید فتاح حسینی
مددی
انصاریان
زلفعلی بابائی
ضیائی
ایمانی
احمد طه
محمد علی پرتوی
حسنخانی
محمد هادی فر
مقصود مرتاض
اروجعلی مجاهدی

 

اسامی شهردان پیرانشهر :

 

 

 

 

 

 

خیرین پیرانشهر:

موسسه خیریه کوثر
موسسه خیریه ژیان
موسسه خیریه نور
حاج حسن قریشی
حاج ملا ابراهیم حسین پور
دکتر رسول خضری
عمر کرامت

 

فعالین حقوق بشر:

 .

اولین های پیرانشهر

 


در مورد شهر تان چه اطلاعاتی دارید؟
تا چه اندازه ای از تاریخ و گذشته پیرانشهر مطلع هستید ؟
آیا می دانستیتید اولین شهر دار پیرانشهر ملا سید عبدالله محمودی بوده .
آیا می دانستیتید اولین رئیس اداره آموزش و پرورش پیرانشهر (نمایندگی آموزش و پرورش) آقای کاک آقا زاده (مهابادی) بوده .
اولین رئیس آموزش و پرورش بومی عبدالرحیم بهزادی
اولین رئیس ثبت احوال : خلیل معروفیانی معروف به میرزا خلیل
اولین فرماندار پیرانشهر آقای طهماسبی
اولین پزشک بومی دکتر سید علی سید احمدی
اولین راننده اتوبوس پیرانشهر محمد بهزاد
اولین مدرسه تاسیس شده در پیرانشهر مدرسه وفائی
اولین مسجد تاسیس شده در پیرانشهر مسجد جامع
اولین گاراژ مسافر بری میر حبیب
اولین گاراژ باربری: علی بهزادی
اولین زن عضو شورای شهر : خانم فاطمه بهزاد
اولین مرد عضو شورای شهر میرزا علی بازیان
اولین سینما توسط آقای ستار زاده که بهائی بود تاسیس شد
اولین روستای دارای برق روستای گزگسک پیران(گزگسکی شیخی)
اولین دفتر خانه اسناد رسمی پیرانشهر دفتر خانه ازدواج و طلاق شماره 10 مرز خانه (قاضی محمد ملا احمد زاده)
اولین معلم زن : خانم مریم حبیب پناه اهل اشنویه
اولین مهندس : مهندس فتاح عزیز اقدم
اولین امام جمعه قبل از ملا دو نخور( ماموستا ملا احمد سلیمی): ------------
اولین معلمین پیرانشهر:مصطفی رحیم زاده
اولین دندانساز پیرانشهر: رحمن آسمند
اولین رنگ رز (نقاش) پیرانشهر: رستمی از اهالی آذری نقده مقیم پیرانشهر
اولین نانواخانه واقع در پادگان پسوه نانوائی دریائی
اولین نانواخانه شهر پیرانشهر : واقع در خیابان امام آذر ، عثمانی
اولین عکاس پیرانشهر : شاهرخ برقی بهائی (عکاسی ساکو)
اولین حلبی ساز پیرانشهر: استاد قادر جلالی (مهابادی)
اولین لحاف دوز پیرانشهر:عبدالله مجرومی
اولین تزریقات و پانسمان پیرانشهر: میرزا علی میرزائی مشهور به علی آقا
اولین تزریقات و پانسمان بومی پیرانشهر: خدر میوژ
مسن ترین ورزشکار پیرانشهر و ایران : عبدالله ریواز
اولین بخشدار پیرانشهر : آقای سپهر
اولین آسیاب (ئاشی ئاوری) پیرانشهر : ئاشی حاجی سید شامه (سید شامه سید احمدی)به آدرس ، خیابان سید قطب شرقی فعلی
اولین خیابان پیرانشهر خیابان پهلوی (امام ره فعلی)
اولین شرکت نفت پیرانشهر : میرزا حسن رحیم زاده
اولین خیاط کت شلوار دوز پیرانشهر : میرزا حسن شریف زاده
اولین کتابفروشی پیرانشهر: محمد رضا افشاری (آذری)
اولین عریضه نویس پیرانشهر : میرزا قاسم اوطمیشی
مالکین پیرانشهر : مرحوم کاک حسن قادری - مرحوم کاک محمود قادری - مرحوم کاک مامند بیرکانی)
محله های قدیمی پیرانشهر:
پیاوه قسه خوشه کان : کاک عباسی گلک، عبدالله توتن،
اعضای انجمن شهرسال ------------ : ( سید محمد مرادی - میر قاسم غیبی)

اعضای شورای اصناف سال 1347
قاضی محمد ملا احمد زاده
میرزا علی بازیان
حسن نوری

اولین شورای اجتماعی شهر پیرانشهر قبل از سقوط حکومت پهلوی سال 1357:
اولین شورای اجتماعی شهر پیرانشهر قبل از سقوط حکومت پهلوی سال 1357 از 22 نفر تشکیل یافته بود که نمایند ه کلیه طبقات اجتماعی در آن عضویت داشتند :
دو نفر روحانی: ملا کریم نمنجه - ملا حسینی هنگوه
دو نفر کارگر : عبدالله ریواز - مام شریف سوغانلو
دو نفر کارمند : کریم کریم زاده - رزگار کمالی زاده
دو نفر برادران اهل تشیع ساکن پیرانشهر
دو نفر دانش آموز:
دو نفر بازاری :
دو نفر خانم :
دو نفر معلم :

اعضای اولین دور شورای اسلامی شهر پیرانشهر:
عبدالله ریواز
سید رحمن محمودی
رحمن اسماعیلی
حسن قریشی
فاطمه رنجبر


ایل مامش مامَش

مامَش نام یکی از ایل‌های کرد ایران است. مامش از ایل‌های مکری منطقه مهاباد و پیرانشهر واقع در استان آذربایجان غربی ایران است که اکنون یکجانشین هستند.
ایل مامش در سرزمین کوهستانی و خوش آب و هوای (دشت لاجان) و (دشت سلدوز) میان پیرانشهر، نقده، مهاباد ، اشنویه و نیز منطقه میرآباد سردشت زندگی می‌کنند. این ایل در سرزمینی که از شمال به سلدوز و از جنوب به خانه"پیرانشار" و از مشرق به مهاباد و از مغرب به «اشنویه» پیوسته است در یکصد و سی ده (روستا) زندگی می‌کنند.

ایل مامش از هفت طایفه تشکیل شده است:
1ـ احمدی (احمدی حایزی(
2ـ گلابی آقا
3ـ بایزیدی
4ـ احمد آقا
5ـ سلیمانی (سه مانی(
6ـ قادری
7- قادر پیروت آقا

نام برخی از این روستاها  این ایل عبارت‌اند از:پسوه،قلاتان،جلدیان، گرگول، نالوس، سروکانی، لیگ بن، خورینج، هبلس، سرین چاوه، سَردَرِه، کیله سیپان، جَلدیان، کانی باغ، حاجی غلده، کنْدَرِه، کندِ قولان، ریک آباد گردک سپیان (تپه سفید)، گِردَبن، صوفیان، کانی مُلّا، دیلکه، هه‌وشین، بازارگه، و کوری.

ریاست ایل مامش در دست بزرگ طایفه احمد آقا بوده و دلیل این امر بزرگتر بودن احمدآغا از سایر برادران خود که هر کدام تشکیل دهنده‌ی یک طایفه است می‌باشد که فرزندان احمدآغا جانشین ریاست در این ایل هستند. و البته جد این ایل مام باوک یکی از پسرهای توانای امیر خان لپ زرین {دست طلا} می‌باشد که امیر خان صاحب قلعه‌ی دم دم می‌باشد که در جنگ با شاه عباس صفوی با قطع مسیر آب از سوی شاه مذکور کشته شد. البته گفته می‌شود شاخه‌ای از این ایل در عراق ساکن می‌باشد که البته در صورت صحت این سخن هم چنین به نظر می‌رسد که اکنون گذشت سالیان دراز چنان درمیان آنها با شاخه‌ی عراقی‌شان فاصله انداخته است که نمی‌توان هیچ گونه رابطه‌ی فامیلی را برای آنان در نظر گرفت به گونه‌ای که شاید خیلی از جوانان حال حاضر این ایل از وجود این شاخه بی‌خبرند.

 

1.طایفه احمدی (احمدی حایزی)

یکی از طوایف کوچک ولی پر اقتدار این ایل می‌باشد. احمدی قلعه لری، احمدی لاوین، احمدآقایی، رسول آقایی و ماماش سرگیز از این طایفه می‌باشند. که ابراهیم آغای قلاتانریاست آن را عهده‌دار بوده‌است که متاسفانه در سال 1355 به علت بیماری جان به جهان آفرین تسلیم نمود که البته هنوز هم بعد از گذشت بیش از سی دهه از فوت ایشان از نام وی به عنوان یکی از چهره‌های سرشناس و مردمی ایل بزرگ مامش یاد می‌شود و هم اکنون حاج محمد آغای قلاتان ریاست این طایفه را عهده‌دار می‌باشد.

این شاخه از ماماش شامل هفت روستای قلاتان{قلعه لر}، لاوین، جبریل آباد، کاسه کران، سرگیز، گرداشوان و ریک آباد می‌باشد.

2.طایفه احمد آغا

احمد آغادارای 9 فرزند بوده است، به نام‌های پیروت آغا، قرنی آغا، مارف آغا، کاک حسین، کاک عباس، کاک حمزه، کاک عبدالله، کاک بایزید و ابراهیم آغا که بعد از فوت حمد آغا ریاست ایل مامش به دست قرنی آغا می‌رسد. بعد از قرنی آغا فرزند ایشان مام عزیز ریاست را بر عهده می‌گیرد که بعد از فوت دلخراش ایشان در سانحه‌ی رانندگی ریاست به فرزند دیگر ایشان علی آغا پسوه می‌رسد. امیرعشایری، محمدی، دروا و رسولی از این طایفه می‌باشند. روستاهای پسوه، گردکسپیان، اشنوزنگ، جاشیران، شاوله، اندیزه، سیلوه، ده گرجی، نالوس، حمزه آباد، بندره و غیره از روستاهای تحت سلطه‌ی این طایفه می‌باشد.

3.طایفه گلابی آقا
عزیز (خرنج)
رحمان (ابتداسرین چاوه وسپس گردکشانه)
ابراهیم (کانی اشکوت)
رسول (زینوینجیان)
قادر (توبزآباد)

و ریاست داخل در این طایفه هم در دست فرزند بزرگ گلابی آقا (عزیز) و سایر نوادگان ایشان می‌باشد. ازشخصیتهای سرشناس طایفه ی گلابی اقا میتوان کاک حسن خضری(گردکشانه)نتیجه ی کاکه رحمان را نام برد.

4.طایفه قادری
این طایفه هم از طوایف بزرگ این ایل می‌باشد که هم اکنون ریاست آن در دست مام عزیز جلدیان می‌باشد. و شامل روستاهایی از قبیل جلدیان ،آسن آوه ،دربکه و .... می‌باشد.

5.طایفه سلیمانی (سی مانی)
بی شک پر جمعیت‌ترین طایفه‌ی این ایل می‌باشد که شامل روستاهای زیادی در پیرانشهر و نقده و اشنویه می‌شود. به گفته‌ی ریش سفیدان این ایل، این طایفه از ادغام نسل 3 نفر که اسم هر سه نفر سلیمان بوده در گذشته‌های دور به وجود آمده است که توسط ازدواجها به هم گره خورده و طایفه‌ی سلیمانی را تشکیل داده‌اند. این طایفه شامل روستاهای زیادی از قبیل: حسن نوران و آرنا و خراپه و.... می‌باشد.

 

مختصری در مورد ابل منگور یکی از طوایف پیرانشهر:

مَنگور نام یکی از ایل‌های کرد مکری منطقه پیرانشهر و مهاباد واقع در قسمت کردنشین استان آذربایجان غربی ایران است.

عشایر ایل منگور در روستاهای عشایری بین پیرانشهر و مهاباد و تا مرز عراق پراکنده هستند و از تلفیق کشاورزی و دامداری، گذران زندگی می‌کنند. مناطق ییلاقی این ایل ییلاق‌های سران، گده و هنگون در اطراف مهاباد است که معمولاً از اواسط اردیبهشت به مدت چهار ماه منبع تغذیه دام‌های ایل را تشکیل می‌داد. اما هم‌اینک به دلیل وضع خاص منطقه کوچ صورت نمی‌گیرد. منطقه‌ای را که منگورها در آن سکونت دارند «مَنگورایَتی» می‌نامند.(ویکی پدیا ، دانشنامه آزاد)

جدا از شهرهای پیرانشهر و مهاباد که به ترتیب مرکز شهرستانهای پیرانشهر و مهاباد محسوب می‌شوند اکثریت جمعیت این ایل در دو دهستان منگور غربی و منگور شرقی سکونت دارد. دهستان منگور غربی تابع پیرانشهر و دهستان منگور شرقی از توابع مهاباد می‌باشد.

اکثریت  مردم عامه منگور در مناطق پیرانشهر ، مهاباد ،و بخش منگورایتی شهرستان پیرانشهر  و قسمتی در دهستان گورک نعلین سردشت قرار می گیرند و کمتر خانواده و شخصی در میان مردم منگور می توان یافت که خود را به یکی از طوایف ایل منگور منسوب نداند .

طوایفی که در میان مردم عادی و عامه می توان نام برد:(طوایف غیر آغاوه ت)

باب رسو
برایمه سنه (ابراهیم حسن)
آلی سمانه(آلی سیمانه)
فقی ایسی(فقی عیس یا فقه ویسی
زودی
کارش
مرنکنه(مه ر نه که نه )
کلهر
سکر(سه کر)
قونیچکه
زره کا درویشی
وستا خاله
باریک
قلاشکری
فق نبی (فقی نه بی )
گرگ دیی (گور گه دیی) :سپکان،چکو،آلاوان،نیوژ،سوستان،زیوه،زوی قوره،ُ
ملا زاده

طوایف آغا وت منگور: به ترتیب جمعیت

آغاوه ت  یا  خوانین منگور که جمعیت نسبتا زیادی دارند ، در در شهرستان پیرانشهر،مهاباد، و ربط سردشت به طور عام ساکن هستند و در قالب های کوچکتر از شش طایفه زیر تشکیل شده اند.

مروت (مروت) ، آمان ، زیرن(زیرین)یا  زرین  ، شم (شمع )، زن(زین)، خدر (خضر)
مروت (مروت) : علیزاده ، جنگلی،احمدی،احمدی مقدم،گوهری اقدم،نوذری،آریا،خضری،علیزاده منگور،عمری،یزدانفر
آمان یا ئامان : منگور کردستانی،کاک درویشی ،گلابی، عمری ،درساره ،رهبر، ارجمندی، دانشفر، کردستانی ،محمدی،پیروتی ،منگور،عزیزی ُ
شم (شمع ) : نوید خدمتی،محمدی،رحمانی،بادفر،تواضعی،احمدی،معروفی،محمدی راد،درخشان
زٍن(زین) : محمدی،افشین،محمدی اصل،پیروتی،حسینی،حسینی نسب،حسین پور،اسکاوند،علیزاده ،حسینیان
خدر (خضر) :کردستانی،منگوری،منگوری کاک درویشی، ،دل گداز،تیموری، بیژنی
زرن(زیرین) یا  زرین :   ابراهیمی،رسولی،محمد زاده اقدم،رسول منگور،بهنام،سالار عشایری،ادهمی،ابراهیمی نیا،شرفکندی

 

سران و یا بزرگان طوایف خوانین یا اغا وت بنا به بررسی های انجام شده به شرح زیر اظهار شده است

   مروت (مروت) :  علی خان نوزری (مهاباد)
   آمان یا ئامان :  مام عزیز منگور کردستانی ،حاج مامند پیروتی ساکن مهاباد 09144425230
   شم (شمع ) :  عباس نوید خدمتی -  جعفر بایزیدی (مهاباد)
   زٍن(زین) : ابراهیم آغا محمدی اصل
   خدر (خضر) : مرکزیت روستای شختان پیرانشهر،(کاک خدری شختان )
   زرن(زیرین) یا  زرین :     علی آغا بیطاسی  

طوایف ایل منگور در پیرانشهر  و سران آن:

    حاج ابراهیم حسین پور:             طایفه آلی سیمانه (پیرانشهر)
     عزیز منگور کردستانی:             طایفه آمان (پیرانشهر.کوپر)
     محمد خضری :                       طایفه باب رسو (پیرانشهر) (شهرستین،قلات،کنه مشکه ،آلواتان،
    بایزید آقا بایزیدی:                    طایفه شم(مهاباد)
     ابراهیم نورسی :                     طایفه باب رسو (پیرانشهر.شهرستین)
     محمد محمدی ارجمندی:             طایفه آمان(پیرانشهر)
    خضر سالار عشایری :              طایفه زرین(میشه ده)
    کاک خدری شختان:                 طایفه خضر (مهاباد)
    کویخا ابراهیم ابراهیمی :           طایفه کلهر (پیرانشهر)
    حاج ملا کریم شمسی:              طایفه سوسنی (میرآباد)
    محمود خضر نبی:                   طایفه سوسنی(کوپر)
    محمود آگوشی:                      طایفه زره کادرویشی(گرد نعلین)
    حاج ملا رسول آزفنداک:           طایفه آل سیمانه(پیرانشهر)
    مراد محمد پور، رسول محمدی    طایفه برایم سنه  یا برایم حسن یا ابراهیم حسنه (پیرانشهر)
     ملا محمود آذیش :                  طایفه فقه نبی (پیرانشهر)
    ملا حسن پرمی :                    طایفه ملا رسول
     ملا خضر شافعی:                   طایفه فقه ئیسیه
    ملا بایز پیروت زاده:                گورگه دییی
    حاجی رحمان شاله:                 طائفه ره نه ئی
    حاجی عزیزبه مکانی:              طائفه مه رنه که نه

با توجه به اینکه بعضی اطلاعات از افرادمحلی  جمع آوری شده است ، احتمال ادارد بعضی اطلاعات قدیمی یا غلط باشد لطفا مراتب به ایمیا نویسند ه ارسال تا اصلاح شود.